Op woensdag 24 november 2021 organiseerde Babel een inspiratielezing met architect Reimar von Meding. Dit programma werd live uitgezonden vanuit het kantoor van KAW Architecten in Rotterdam. Je kunt de uitzending hieronder integraal terugkijken.

Reimar von Meding, algemeen directeur van architectenbureau KAW, is een van oorsprong Duitse architect die na zijn studie architectuur aan de Technische Universiteit Delft besloot een carrière in Nederland op te bouwen. Gedreven door de overtuiging dat wonen een basisrecht is voor iedereen, draagt hij op deze manier zijn steentje bij aan dit principe.

Zijn expertise ligt in het ontwerpen van hoogwaardige sociale woningbouw tegen betaalbare kosten. Hij vindt het belangrijk om bij het ontwerpen woningen en de woonomgeving bij elkaar te brengen. Hiervoor heeft hij verschillende nominaties voor internationale architectuurprijzen ontvangen.

In 2020 lanceerde hij met KAW het onderzoeksproject 'Ruimte Zat in de Stad', waarin uitgebreid onderzoek is gedaan naar de capaciteit van bestaande wijken. Conclusie: er is genoeg ruimte in de bestaande stad! Het doel is deze hoeveelheid aan ruimte zichtbaar te maken en een plek te geven in de discussie over betaalbaar wonen en een duurzame omgang met ons land. Reimar deelde met ons zijn inzichten en toonde voorbeelden van mooie sociale huisvesting. De gespreksleider was Leontine de Koning.

Vrijdag 24 september organiseerde Babel een fietsexcursie langs verdichtingsprojecten in Westzaan, met na afloop een discussiebijeenkomst over wat we gezien hebben.

Zaanstad groeit en verandert. Om het veenweidegebied verder te vrijwaren van grootschalige nieuwbouw wil gemeente Zaanstad de woningbouwopgave binnenstedelijk oplossen. Dat betekent vooral nieuwbouw in Zaandam en de andere kernen langs de Zaan. Maar ook in de linten in het buitengebied is ruimte voor verdichting.

Momenteel worden steeds meer open plekken ingevuld met (seriematige) woningbouw en worden bedrijfsterreintjes herontwikkeld tot kleine woonbuurtjes. Neem Westzaan bijvoorbeeld. Dragen die projecten bij aan de kwaliteit van het Westzaanse dorpslint? Of lijkt Westzaan straks op de Vlaamse bebouwingslinten met een potpourri aan architectuurstijlen? Is het mogelijk de linten zo te verdichten dat het landschap zichtbaar blijft?

Bekijk

Verder ook een toelichting van Miranda Reitsma. Zij is co-auteur van de nota ‘De identiteit van Zaanstad: Linten, dijken en paden’, geschreven in opdracht van gemeente Zaanstad. 
Zie hier!

De Zaanstreek is constant aan verandering onder hevig. Eind 2019 verscheen de nota ‘Ruimtelijke Kernkwaliteiten Gemeente Zaanstad’, waarin is onderzocht hoe de Zaanstreek zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld, wat vandaag de dag de streek karakteriseert en waar de kwaliteiten steeds meer onder druk komen te staan. 

Woensdag 15 september 2021 verwelkomden we in de Stoomhal in Wormer bijna vijftig belangstellenden voor een gesprek over de Zaanse kernkwaliteiten. Na een korte inleiding door gespreksleider Maurits de Hoog presenteerde Frits Palmboom de nota over de Zaanse kernkwaliteiten. ‘Om uit te vinden wat voor stad we willen zijn, vormt dit onderzoek een opmaat voor de ontwikkeling van de Omgevingsvisie waar gemeente Zaanstad momenteel aan werkt,’ aldus Palmboom. ‘Het is een uitdaging om de goede bedoelingen te concretiseren, daarom is het van belang om te weten hoe een stad in elkaar zit.’

Aan de hand van studies en bevindingen zijn de kernkwaliteiten gedefinieerd als handvatten bij de uitwerking van de Omgevingsvisie. Aan de hand van de kernkwaliteiten bouwde Palmboom het herkenbare karakter van de Zaanstreek laag voor laag op.

Hoe voorkom je dat karakteristieke plekken en objecten in de toekomst worden opgeofferd en de groei van Zaanstad ten koste gaat van de Zaanse kernkwaliteiten? Nu de ruimte binnenstedelijk steeds schaarser wordt, is het van belang om alert te blijven hoe we omgaan met de Zaanse kernkwaliteiten. Hoe kunnen de kernkwaliteiten juist bewust worden ingezet en benut?

Architect Jeroen Hooyschuur, gespecialiseerd in restauratie en transformatie van industrieel erfgoed, zoomde in op de betekenis van de bestaande omgeving. Op jonge leeftijd worden we al bewust van onze omgeving, aldus Jeroen. Bijvoorbeeld door de aanwijzingen om de weg naar school te vinden: bij ‘het stenen muurtje links’ of ‘het witte bruggetje rechts’. Hooyschuur: ‘Het ontwikkelen van een beeldbank in ons hoofd is een continue proces. Het vertelt ons waar we zijn, wie we zijn en waar we ons thuis voelen. Wanneer er beelden uit onze beeldbank verdwijnen ontstaan er heftige emoties.’

Emoties spelen vaak een rol wanneer een bepaald gebouw dreigt te verdwijnen. Door het een andere bestemming te geven kan een gebouw gespaard blijven, zoals Lab44, de Fronik Boerderij of de Honigfabriek. Ook kan de bestaande omgeving gebruikt worden ter inspiratie voor nieuwe ontwikkeling. Streekgebonden architectuur wordt dan opnieuw vertaald, of bestaande objecten kunnen fungeren als ‘smaakmakers’ voor nieuwe ontwikkelingen.

Het verhaal achter een gebouw geeft een extra betekenis aan het pand. Jeroen pleitte er voor gebruik te maken van de waarde van onze bestaande omgeving en bestaande panden als een kans te zien in plaats van een bedreiging. Niet alles hoeft bewaard te worden, maar kies weloverwogen. Gebruik de kracht van de ‘smaakmakers’  bij nieuwe ontwikkelingen.

Landschapsarchitect Gerwin de Vries toonde vijf projecten waarin verschillende opgaves met elkaar gecombineerd worden. Van de grote schaal, zoals de visie op een eetbare waddenkust 2050, tot aan een woontoren als onderdeel van het lokale/natuurlijke ecosysteem. 

Het onderzoeksproject Park Laagraven toont aan dat een productief landschapspark de mogelijkheid geeft om aan de randen goede leefomgeving te creëren. En zijn voorbeeld van een project in Den Haag toonde de kansen die ontstaan als door auto’s gedomineerde lanen een nieuwe inrichting krijgen, met meer ruimte voor voetgangers en fietsers. Door meer ruimte te bieden aan groen, water, sport en ontmoeting ontstaan prettige verblijfsgebieden.

In het panelgesprek kwam naar voren dat de diversiteit en het contrast met het landschap belangrijke kenmerken zijn. Hiervoor zijn goede verbindingen tussen stad en land nodig. Ruimtelijke kernkwaliteiten gaan over de ziel van de omgeving, de genius loci. Zaanstad moet goed kijken welke mogelijkheden er zijn. Alle bouwgrond moet benut worden, daarvoor moet met de juiste mensen de juiste gesprekken worden gevoerd.

—

In aanloop naar deze bijeenkomst vroegen we aan inwoners van Zaanstad wat zij waarderen aan de Zaanstreek. In algemene zin werden de (zichtbare) historie, de Zaan, de diversiteit, de open ruimtes, het landschap en de combinatie tussen oud en nieuw zeer gewaardeerd. Specifieker kwam vooral het Havengebied naar voren als een gewaardeerde plek, zeker omdat daar momenteel bouwplannen worden ontwikkeld. De overlast gevende industrie mag volgens velen beslist verdwijnen!

Cor en Wim Visser zijn dinsdagochtend 27 oktober onderscheiden met de Zaans Erfgoedprijs 2020. De broers zijn grote kenners van het Zaans erfgoed en in het bijzonder van de Zaanse houtbouw. Met hun Stichting Gebr. Visser ondersteunen ze allerlei initiatieven en activiteiten voor het behoud van cultuurhistorische gebouwen in de Zaanstreek. De jury van de Zaans Erfgoedprijs prijst hun ijver om houtbouw in alle vormen herkenbaar onder de aandacht te brengen en cultuurhistorische gebouwen te behouden.

De broers Visser ontvingen de prijs uit handen van juryvoorzitter Paul Carree. Cor en Wim verkeerden in de verwachting geïnterviewd te worden over hun kennis van de Zaanse houtbouw. Het was zogenaamd de aftrap van een serie interviews met kenners van de houtbouw, zo was hen verteld. De mannen waren er beduusd van. Ze ontvingen beiden ‘Het compliment’ – een kunstwerkje van een beeldengroep – plus een oorkonde. Ze vonden het een grote eer, maar bleven bescheiden als altijd.

Eervolle vermelding
Anneke Steemers kreeg een eervolle vermelding. Haar inspanningen rond het erfgoed beslaan de kernen Koog en Zaandijk, en daarbinnen neemt zij een bijzondere plaats in. Niet alleen als een van de oprichters van de Historische Vereniging Koog Zaandijk (2008), maar ook mede-initiator van de Stichting Koogerpark (1992), coördinator van buurthuis Het Brandtweer (2010) en als uitbaatster van De Cacaoboom in Zaandam heeft zij die plek tot een soort ‘erfgoedhuiskamer’ weten te transformeren. Naast onderzoek naar de historie van panden in Koog aan de Zaan – gepubliceerd in wijkkrant ‘Rondje Koog’ – is Anneke volgens de jury bovenal een verbinder.