CoLA
In het kader van het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp (ARO) ontving CoLa (Stichting Coördinatie Lokale Architectuurinitiatieven in 2025 de opdracht om in heel Nederland een maatschappelijke dialoog te organiseren rondom bestaand ontwerpend onderzoek in opdracht van het Rijk (Handreikingen, Stel dat-Verkenningen, NOVEX, Young Innovators, Open Oproepen, etc). Arcam en Architectuurcentrum ABC Haarlem zijn de coördinator van de activiteiten in het landsdeel Noordwest Nederland (Noord-Holland, Flevoland, Utrecht).
Het projectplan van CoLA sluit aan op Actielijn 4 van het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp 2025. Deze Actielijn richt zich onder de noemer ‘bundelen, duiden, delen & doen’ op kennis over ontwerpend onderzoek te verzamelen, te interpreteren en te vertalen naar toepassingen in het bredere ruimtelijke werkveld. Jolijn Valk en Els Vervloesem zijn benoemd als curatoren ‘Bundelen & Duiden’. Hun opdracht is het bestaande ontwerpend onderzoek te analyseren. Arcam en AiR zijn benoemd als curatoren ‘Delen en Doen’. Hun opdracht is te onderzoeken wat er nodig is om ontwerpend onderzoek effectief te kunnen delen in een lokale context/met ‘de maatschappij’.
Binnen de ARO zijn vijf landsdelen benoemd: Noord (Drenthe, Friesland, Groningen), Oost (Gelderland en Overijssel), Zuid (Brabant en Limburg), Zuidwest (Zeeland en Zuid-Holland) en Noordwest (Flevoland, Noord-Holland, Utrecht). In totaal negen lokale architectuurinitiatieven coördineren, samen met ruim 30 collega-architectuurinitiatieven, in 2025 twintig lokale bijeenkomsten, waarin ontwerpend onderzoek in maatschappelijke dialoog wordt gebracht. Elk landsdeel kiest zijn eigen actuele context waarbinnen de onderzoeken worden belicht.
- Regio Noord wordt gecoördineerd door Platform Gras (Groningen).
- Regio Oost met het thema ‘Groene metropool’, wordt gecoördineerd door Casa (Arnhem) en Architectuurcentrum Nijmegen, ACN (Nijmegen)
- Regio Zuid met het thema ‘Regeneratieve gebiedsontwikkeling’, wordt gecoördineerd door CAST (Tilburg) en Bureau Europa (Maastricht)
- Regio Zuidwest met het thema ‘Delta, water, eigenaarschap’, wordt gecoördineerd door CBK Zeeland (Middelburg) en Architectuur Instituut Rotterdam (Rotterdam)
- Regio Noordwest met het thema ‘Geopolitiek en andere ruimtelijke opgaven’, wordt gecoördineerd door ABC Architectuurcentrum Haarlem (Haarlem) en Arcam (Amsterdam)
Door samenwerking met ontwerpers, overheden, maatschappelijke organisaties en burgers ontstaat een interactief proces waarin kennis, beleid en uitvoering samenkomen. Ontwerpend onderzoek is zo steeds de aanleiding en inspiratiebron voor een gesprek met alle betrokkenen (systeemwereld en leefwereld) bij lokale en regionale (ontwerp)opgaven in de leefomgeving.
Regio Noordwest: geopolitieke dreigingen en ruimteclaims van Defensie
In landsdeel Noordwest is de actuele context samengevat als: geopolitieke dreiging en ruimteclaims van Defensie. In dit landsdeel vormen TATA Steel, het Westelijk Havengebied, Schiphol en Utrecht een van de belangrijkste economische en logistieke knooppunten van Nederland. Op regionaal niveau vereist dat zorgvuldige afstemming van de belangen voor werkgelegenheid, woningbouw, bereikbaarheid en leefbaarheid. Daarnaast heeft deze regio ook een grote opgave met betrekking tot natuurontwikkeling, waterberging en ruimte voor energietransitie. De regio wordt bewoond door circa 4 miljoen overwegend mondige burgers met uiteenlopende belangen.
Dat alles is al complex, maar met de geopolitieke ontwikkelingen op wereldschaal komt daar een nieuwe speler bij: Defensie. Met acute belangen en andere besluitvormingsprocessen, waarin participatie en transparantie niet per se centraal staan. In Noordwest is dat nu al merkbaar op verschillende manieren. Historische locaties voor lucht-, land- en zeemacht zien de activiteiten toenemen en vraag om uitbreiding. Cruciale logistieke knooppunten zijn onderdeel van versterkings-, verbredings- en beveiligingsprocessen. ‘Leeg’ land wordt geclaimd voor defensieve doeleinden.
Gezamenlijk organiseren alle lokale architectuurinitiatieven in de regio Noordwest, onder coördinatie van ABC Architectuurcentrum Haarlem en Arcam, een maatschappelijke dialoog met maatschappelijke partners, defensie, en professionals in de ruimtelijke (ontwerp)sector in vijf etappes.
– We organiseren publieke bijeenkomsten/werksessies, waarin we onderzoeken hoe ruimteclaims vanuit Defensie andere ruimteclaims kunnen versnellen, verbeteren en integreren.
– In elke bijeenkomst presenteren we ook een selectie van ontwerpende onderzoeken de inspiratie en richting kunnen geven aan de ruimtelijke vraagstukken.
– In elke bijeenkomst verzamelen we informatie voor een speculatieve stafkaart ‘Ruimte voor Defensie is meer Ruimte voor Kwaliteit’ (ontwerp H+N+S)
Activiteiten Geopolitieke dreiging en ruimtelijke claims
- 27 oktober 2025: besloten bijeenkomst over Amersfoort tot Zeist, georganiseerd door Fasade Amersfoorts forum voor architectuur, stedenbouw en landschap. Ontwerpend onderzoeken die worden betrokken zijn: de Bossenstrategie (CRa) van Berno Strootman, en een verkenning naar Natuurinclusieve inrichting rondom Natura2000-gebieden door H+N+S.
- 19 november 2025: Geopolitiek in de metropool, georganiseerd door Arcam. Onder andere met het ontwerpend onderzoek van Rademacher de Vries en De Zwarte Hond.
- 8 december 2025: Ontwerpend onderzoek nader bekeken, georganiseerd door Architectuurcentrum ABC Haarlem
- December 2025/ januari 2026: bijeenkomst in Flevoland. [meer informatie volgt binnenkort]
- 27 januari 2026: publieke bijeenkomst, georganiseerd door Aorta. [meer informatie volgt binnenkort]
