Vormt de stad de mensen? Of vormen mensen de stad? Dat de balans beide kanten kan opslaan, was te zien in deze Deense documentaire, waarin architect Jan Gehl pleit voor een terugkeer naar de menselijke maat in de stadsarchitectuur.
Op zondagmiddag 24 april werd deze documentaire, die de studie uit 1971 van Jan Gehl ‘Leven tussen huizen’ duidt, kort ingeleid door Wim Klaassen, architect en bestuurslid van Babel, die hieruit aanbevelingen voor Zaanstad gaf.
Lang draaide de inrichting van steden om automobiliteit. Daarmee verdween de voetganger uit het straatbeeld en met hem de sociale samenhang. Een stad wordt echter pas tot leven gebracht door ronkend blik een minder prominente plaats te geven, waar wonen en werken door elkaar lopen, door ruimte te scheppen voor fietsers en voetgangers en waar het aangenaam toeven is door ontmoetingsplekken te creëren.
Het is belangrijk dat stedenbouwers vanuit ‘de mens’ leren denken. Maar ook hoe groot de ommezwaai is die stedenbouwers moeten maken: Het loslaten van het oude controle denken waarin woon-, winkel- en werkgebieden op hun eigen plek op de tekentafel konden worden getekend, verbonden door een kluwen verkeersaders.
Jan Gehl heeft circa 6 jaar als architect gewerkt en was getrouwd met Ingrid, een ontwikkelingspsychologe. Zij vroeg zich af of er bij stedenbouwkundige ontwikkelingen wel rekening gehouden werd met mensen. Van het gedrag in de natuurlijke habitat van dieren was veel bekend, maar van mensen? Gehl kreeg hierdoor nog meer aandacht voor de relatie/invloed tussen mensen en de bebouwde wereld. Samen onderzochten – en registreerden dit in getallen – zij langdurig hoe mensen zich in de publieke ruimte gedragen (waar gaan ze zitten, wat zijn de looproutes, hoe is het leven onder de huizen).
Gehl en zijn geestverwanten denken na over steden waarin de mens zich thuis voelt. Geen overbodige luxe in een wereld die in razend tempo urbaniseert. Door de behoeften van stadsbewoners te onderzoeken en door goed te kijken naar hun gedrag, kwam Gehl tot de conclusie dat de bestaande benadering van architecten en planologen niet klopte.
De maker van deze documentaire, Andreas M. Dalsgaard, illustreert Gehls denkbeelden met interviews en een rondgang door steden als Kopenhagen, New York, Siena en Christchurch, door China’s snelst groeiende stad Chongqing en door het dichtslibbende Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh.
De documentaire wijst op de toenmalige stedenbouwkundige ontwikkelingen en de huidige strijd tussen de hieruit ontstane infrastructuur gericht op automobilisten en fietsers en voetgangers.
Opgave, ook voor Zaanstad, is om de bestaande kwaliteit van de infrastructuur voor openbare ruimtes, voetgangers en fietsers te verbeteren. De gemeente heeft nu als speerpunt MAAK.Zaanstad. Het boekje van Jan Gehl zou eigenlijk uit de mottenballen gehaald moeten worden. Hierin tref je zinvolle aanbevelingen. Wim deed daarom een oproep de methode van Gehl, die gebaseerd is op onderzoek voor (her-) ontwikkelingsplannen, toe te passen, te beginnen bij het sluizencomplex.
Gehl is inmiddels 90 jaar en werkt nog steeds als adviseur voor de academie van bouwkunst in Kopenhagen. De expertise van zijn buro wordt nog steeds ingehuurd door vele grote steden.
