Hij arriveerde in 2002 als ’economische vluchteling uit Amsterdam’ in Zaandam. Sindsdien beïnvloeden Zaandam en architect Paul Kramer elkaar. „Die houten huisjes zijn prachtig. Maar het mag van mij nog wat kleurrijker.”
Op de Dag van de Architectuur, met dit jaar het klimaat en houtbouw als thema, wil Paul wat houten Zaanse huisjes van zijn commentaar voorzien. We starten bij het door hem ontworpen sluiswachtershuisje. „Deze locatie is eigenlijk de navel van Zaandam. Ja, dus je zou mijn sluiswachtershuisje de navelpiercing van Zaandam kunnen noemen.” Hij is tevreden met het huisje. „Het klopt dat het huisje niet van hout is, maar bij het ontwerp heb ik wel expres roestend staal gebruikt dat past in de omgeving en de kleuren die erbij horen. Het moest alleen even tijd hebben om een beetje in te roesten, zodat je dat effect ook kunt zien.”
De ’navelpiercing’ van Zaandam, volgens architect Paul Kramer.
We wandelen naar het Zaantheater. Pal daarnaast staan drie houten huisjes. „Die zijn eigenlijk een mooie representatie van de houten huizen in de Zaanstreek. De meest linkse is een Rijksmonument en vrijwel authentiek. De middelste is vrijwel geheel nieuw opgebouwd en de rechter is gerenoveerd.”
Zagen
Zijn liefde voor deze houten huizen druipt van Paul zijn woorden af. Hij verhaalt over de aparte gevel van de linker. En hoe je aan de planken aan de zijkant kunt zien dat hele bomen werden gebruikt. „Je ziet dat die planken verschillend zijn in maat. Toen de molens opkwamen, kon men sneller hout zagen en nam de houtbouw in deze regio snel toe.”
De karakteristieke houten huisjes in de Zaanstreek.
„Bovendien konden ze van hele bomen planken zagen. Het middelste deel is dan natuurlijk breder dan de planken aan de buitenkant. Dat kun je bij dit huisje aan de zijkant mooi zien, de breedtes verschillen.” Het huis lijkt deels van steen te zijn, maar dat is niet zo, weet Paul. „Het huisje zelf, de constructie, is geheel van hout. De bakstenen die je ziet, zijn ervoor gezet. Als je zo’n huisje ziet, maakt het bijna een wat patserige indruk, van ’kijk mij eens mooi zijn’. Maar werkelijk alles wat je ziet aan is ook ongelooflijk zinnig.”
CO2
Bouwen met hout is in opkomst. „Momenteel spelen de problemen met de CO2-uitstoot. Met hout heb je dat probleem vrijwel niet, in tegenstelling tot beton- en staalbouw. En dus kan hout het antwoord zijn op deze problematiek, qua huizenbouw dan.”
’Vanwege lage CO2-uitstoot kan bouwen met hout de oplossing zijn’
Hij ziet dat als een kans. „De hoeveelheid houtbouw in de Zaanstreek is gigantisch. Hier had je moerasgrond, dus wilde men lichte huisjes bouwen. En bovenal had je hier al die bootwerven. Veel van die houten huisjes zijn min of meer boten op de wal. Door al die bootwerven zijn er hier heel veel ambachtslieden op het gebied van hout en het bewerken ervan.”
Het probleem van houtrot kan ook beter worden voorkomen. „Hout vereist meer onderhoud. Maar ik zorg bijvoorbeeld dat ik ruimtes vrijhoud tussen het hout. Daardoor kan de wind tussen de planken doorwaaien en dus droogt het sneller en beter.”
Monet
Verderop staat het blauwe huisje dat ooit door Monet werd geschilderd. „Er waren mensen die dachten dat Monet een borreltje ophad toen hij dat schilderde, omdat die kleur niet waarschijnlijk werd geacht voor die tijd. De waarheid is dat het specifieke Zaanse groen pas heel laat opkwam”, vertelt Paul.
„Daarvoor had je hier huisjes in alle kleuren van de regenboog. Onderzoek naar de verflagen wees ook uit dat die blauwe kleur exact klopte.” Hij vind de Zaanse stijl mooi. „Schilder een kartonnen doos groen met wat kozijntjes en iedereen herkent het als een Zaans huisje. Zo herkenbaar. Als je dat ziet, weet je gelijk, ik ben in Zaandam.”
Dit artikel verscheen op 20 juli 2021 in het Noordhollands Dagblad.
Tekst: Frenk Klein Arfman
Foto’s: Pascal Fielmich
